รักในห้วงลึกของหมึกกระดอง

คน เรามักเรียกสัตว์ที่อยู่ในน้ำรวม ๆ หลายชนิดว่าปลาเป็นส่วนใหญ่ โดยเฉพาะสัตว์ที่ว่ายน้ำเป็นทั้งหลาย ในอดีตนั้นเรามักจะเหมารวมว่าเป็นปลาไปเสียทั้งหมด แม้ว่าบางชนิดจะไม่ใช่ปลาและว่ายน้ำไม่เป็นเอาเสียด้วย อย่างเช่นปลาดาวซึ่งเป็นสัตว์จำพวกดาวทะเลไม่มีส่วนไหนคล้ายปลาสักหน่อย แต่เราก็เรียกกันติดปากว่าปลาดาว สัตว์จำพวกหมึกก็เช่นกัน เราเรียกกันจนติดปากว่าปลาหมึกนั้น ความจริงมันเป็นสัตว์ทะเลจำพวกหอย ซึ่งหากจะให้เปลี่ยนจากที่เคยเรียกปลาหมึกมาเป็นหอยหมึกก็คงจะอย่างไร ๆ อยู่ สัตว์จำพวกหมึกนั้นอยู่ในกลุ่มหอยไฟลัม Mollusca ซึ่งสืบทอดสายพันธุ์กันมาคู่ท้องทะเลราว ๕๐๐ ล้านปีมาแล้ว บรรดาหมึกนั้นอยู่ใน Class Cephalopoda มีรากศัพท์จากภาษาละติน ซึ่ง “Cepholo” แปลว่า “หัว” และ “Poda” แปลว่า “เท้า” บ่งบอกลักษณะได้เด่นชัดว่าเป็นสัตว์ที่มีหัวกับเท้า ติดกัน เห็นได้ชัดจากรูปร่างของหมึกยักษ์หรือหมึกสาย ซึ่งมีส่วนหัวกับติดกับหนวดที่คล้ายกับเป็นเท้า ไม่มีลำตัว โดยพี่น้องตระกูลหมึกนั้นมีด้วยกันกว่า ๖๕๐ ชนิด แบ่งออกเป็น ๔ กลุ่มใหญ่ ๆ คือ กลุ่มหอยงวงช้าง (Nautilus) กลุ่มหมึกยักษ์ หรือหมึกสาย (Octopus) กลุ่มหมึกหอม (Squid) หมึกกล้วย (Loligo) และกลุ่มหมึกกระดอง ( หมึกกระดองหนุ่มคลอเคลียอยู่กับหมึกกระดองสาว โดยมีหมึกหนุ่มอีกตัวเข้ามาเป็นมือที่สาม )

สำหรับนักดำน้ำแล้ว หลายคนคงจะคุ้นเคยกับหมึกกระดองกันมากที่สุด เพราะพบเห็นได้ง่ายตามกองหินใต้น้ำ และเป็นหมึกที่เชื่อง ว่ายน้ำด้วยการลอยตัวแล้วใช้แผ่นบางใสข้างลำตัวพลิ้วไปมา ผิดกับหมึกชนิดอื่น ๆ เช่น หมึกกล้วยมักจะว่ายเป็นฝูงอยู่กลางน้ำ รักษาระยะห่างไม่ค่อยยอมให้นักดำน้ำเข้าใกล้ หรือเจ้าหมึกยักษ์ที่ชอบแอบซอกซอนซ่อนพรางตัวอยู่ตามซอกหิน หมึกกระดองจึงเป็นเหมือนขวัญใจของนักดำน้ำเลยทีเดียว วงจรชีวิตของหมึกกระดองนั้นไม่ยาวนานเท่าใดนัก โดยหมึกตัวเมียจะมีอายุราว ๒๔๐วัน หลังจากเติบโตเต็มที่ ผสมพันธุ์ วางไข่ จากนั้นหมึกตัวเมียก็จะตายลง ในขณะที่หมึกตัวผู้จะมีอายุยาวนานกว่า (ช่างไม่เท่าเทียมเสียจริง ๆ) ฉากรักของหมึกกระดองจะเริ่มขึ้นจากหมึกหนุ่มและหมึกสาวว่ายจับคู่คลอเคลีย กัน โดยหมึกสาวจะมองหาทำเลที่เหมาะกับการวางไข่ ซึ่งอาจจะเป็นโพรงหรือซอกหลืบปะการัง หรืออาจเป็นตามแผ่นกัลปังหาที่เรียงรายทับซ้อนกัน คล้ายเป็นที่กำบังอย่างดี หมึกหนุ่มและหมึกสาวจะว่ายคลอเคลียเคียงคู่กันไปมาช้า ๆ ราวลีลาแห่งการเต้นรำอย่างหวานชื่น สีสันและลวดลายบนลำตัวจะปรับเปลี่ยนไปมาอย่างรวดเร็วราวกับแสงไฟที่ติดดับ สลับสี เป็นการบ่งบอกอารมณ์ความรู้สึกอันหวานชื่นของทั้งคู่ เมื่อความรักสุกงอมทั้งคู่ก็จะว่ายน้ำหันหน้ามาแนบชิดกัน แล้วใช้หนวดโอบกอดสอดประสาน หมึกกระดองหนุ่มจะใช้หนวดยาวคู่พิเศษล้วงเอาถุงสเปิร์มในลำตัวสอดเข้าไปเก็บ ไว้ในลำตัวของหมึกสาวเพื่อผสมกับไข่ หมึกหนุ่มสาวจะจับคู่กันราว ๑ สัปดาห์ หลังจากนั้นหมึกสาวก็เริ่มวางไข่ โดยใช้หนวดนำไข่ที่ได้รับการผสมแล้วจากภายในออกมา ค่อย ๆ บรรจงยื่นไปวางติดไว้ในโพรงที่เตรียมไว้ทีละฟอง จำนวนไข่ที่วางครั้งหนึ่งอาจมีมากมายนับพันฟองเลยทีเดียว ซึ่งหมึกสาวต้องใช้ความพยายามอย่างทุ่มเทเป็นเวลายาวนานหลายวัน ในขณะที่หมึกหนุ่มก็จะว่ายคลอเคลียไม่จากไปไหน เหมือนจะคอยปกป้องผองภัย และป้องกันไม่ให้หมึกหนุ่มตัวอื่น ๆ ที่ยังหาคู่ไม่ได้ ซึ่งมักจะคอยเข้ามาป้วนเปี้ยนเป็นมือที่สามอยู่ใกล้ ๆ เข้ามาฉวยโอกาสตีท้ายครัว ( หมึกกระดองหนุ่มกางหนวดกว้างแสดงอาการปกป้องหมึกกระดองสาวที่กำลังจะวางไข่ )

Posted in: